Restytucje i reintrodukcje
W czynnej ochronie gatunków ważne miejsce zajmują restytucje i reindrodukcje. Można je krótko scharakteryzować jako działania mające na celu zachowanie istniejących populacji i ich siedlisk. Zasadnicza różnica między nimi polega na tym, że reintrodukcja to ponowne wprowadzenie gatunku w miejsce, w którym występował, ale z jakiś powodów wyginął lub był wprowadzany bez skutku. Natomiast restytucja jest celowym działaniem zmierzającym do przywrócenia pierwotnego stanu zaburzonego najczęściej przez nieracjonalną gospodarkę człowieka. Może ona dotyczyć zarówno stanu zachowania siedlisk, jak i gatunków. Restytucja ma szerszy zakres, ponieważ może obejmować m.in. wprowadzanie organizmów żywych do środowiska, a więc działania takie jak: introdukcja, reintrodukcja, wzmacnianie lub translokacja.
Istnieje wiele sposobów, aby osiągnąć właściwy stan zachowania istniejących populacji i siedlisk życia, a ich ostateczny wybór zależy od sytuacji konkretnego gatunku osadzonego w określonym miejscu i czasie. Jest oczywiste, że każdy gatunek narzuca konieczność indywidualnego podejścia. O jego wyborze powinni decydować specjaliści (zwłaszcza interdyscyplinarne zespoły ekspertów) posiadający nie tylko szerokie przygotowanie teoretyczne, ale także wiedzę wynikającą z własnych doświadczeń i praktyki. Prace dotyczące restytucji/reintrodukcji zawsze należy poprzedzić dokładną analizą stanu zachowania lokalnych populacji i związanych z nią czynników. Już na etapie planowania wskazane jest zdiagnozowanie wszelkich problemów natury etycznej, technicznej (w tym kwestii organizacyjnych, społecznych i naukowych, takich jak: umiejętność oszacowania ryzyka ekstynkcji, efektywność ekonomiczna danego programu, efekt Alle’go, etc.), a także formalno-prawne. Niezbędne jest także wskazanie przyczyn złego stanu populacji, co jest możliwe dzięki analizie danych naukowych (faunistycznych, taksonomicznych, ekologicznych, a nawet fizjologicznych i genetycznych) dostępnych w literaturze, a także wniosków wynikających z podobnych działań realizowanych dla innych gatunków. Takie podejście zmniejsza ryzyko komplikacji i pozwala zminimalizować koszty, czyli przyczynia się do osiągnięcia sukcesu.
Należy też pamiętać o potrzebie współpracy z innymi podmiotami (tj. lokalnymi społecznościami i przedstawicielami ich władz) w czasie realizacji projektów. Pozyskanie ich przychylności, a dzięki temu praktycznego i szczerego zaangażowania w projekt, może stanowić wielką wartość wynikającą z bezinteresownej chęci pomocy w osiągnięciu szczytnego celu.
Warto podkreślić, że większość programów restytucyjno-reintrodukcyjnych zakończyła się sukcesem, czyli pomogła przetrwać niektórym gatunkom lub istotnie wzmocnić ich lokalne populacje. Ponadto przyczyniła się do podniesienia ekologicznej świadomości całego społeczeństwa (nie tylko lokalnych wspólnot), poszerzając wiedzę o procesach zachodzących w przyrodzie: interakcjach między gatunkami, poziomie różnorodności biologicznej, zagrożeniach oraz o potrzebie jej ochrony. W Polsce najbardziej znanymi projektami tego typu są: program restytucji żubra, bobra europejskiego, foki szarej, puchacza, programy restytucji ryb wędrownych (łososia, troci, certy i jesiotra), program reintrodukcji raka szlachetnego, rysia, sokoła wędrownego, susła moręgowatego, skójki perłorodnej i w końcu niepylaka apollo. Podobne przedsięwzięcia realizowane są także dla wielu gatunków rodzimej flory (cisa pospolitego, jodły pospolitej, jarzębu brekinii).
Przedstawione tutaj informacje pozwolą na skuteczne kontynuowanie prac związanych z ratowaniem tego pięknego motyla i stanowią merytoryczną bazę do planowania i przeprowadzenia czynnej ochrony przelatki maturny, a zwłaszcza jej restytucji i reintrodukcji.
