Choroba jesionów

W 1992 roku pojawiło się zjawisko nasilonego zamierania jesionu wyniosłego w północno-wschodniej Polsce. W następnych latach proces ten rozszerzył się na inne obszary kraju (Kowalski 2001, 2006, 2012), obejmując powierzchnię ponad 10 tysięcy hektarów. Jesion wyniosły zaczął także zamierać w krajach nadbałtyckich oraz na Półwyspie Skandynawskim, a następnie w krajach zachodniej, a stopniowo także południowej Europy.
Gatunek ten dotknięty jest obecnie procesem chorobowym w ponad 20 europejskich krajach. W 2012 roku stwierdzono pierwsze objawy jego zamierania na Wyspach Brytyjskich.

Początkowo zamieranie jesionu wyniosłego wiązano z niekorzystnym wpływem czynników abiotycznych, zwłaszcza że wrażliwość tego gatunku drzewa na niektóre z nich jest dobrze udokumentowana. Jednak stałe zwiększanie areału i nasilenie tego procesu sugerowało, że przyczyną jest choroba infekcyjna. Już wstępne, prowadzone w Polsce, badania dowiodły, że w nekrotycznych tkankach na pędach jesionów często znajduje się gatunek grzyba, który w koloniach in vitro wegetatywnie wytwarza zarodniki konidialne - (na tej podstawie mógł zostać zakwalifikowany do rodzaju Chalara) (Kowalski 2001).

W zamierających tkankach jesionu wyniosłego można stwierdzić obecność kilkudziesięciu innych gatunków grzybów. Są wśród nich gatunki zdolne do powodowania nekroz, zwłaszcza w osłabionych  drzewach oraz gatunki saprotroficzne i endofityczne. Z dotychczasowych badań wynika jednak, że głównym sprawcą choroby jesionu jest grzyb Chalara fraxinea (Kowalski, 2006) (= Hymenoscyphus pseudoalbidus Queloz et al., 2011). Wskazują na to wyniki testów na patogeniczność, w ostatnim okresie potwierdzone analogicznymi testami przeprowadzonymi w Szwecji i w Austrii. Poczynione w ostatnich latach (2006-2012) rozległe badania nad przebiegiem i uwarunkowaniami procesu chorobowego jesionu wyniosłego (Kowalski 2012) pozwoliły zidentyfikować stadium generatywne tego grzyba. Ma to istotne znaczenie, gdyż to właśnie ono odgrywa decydującą rolę w rozprzestrzenianiu choroby. W związku z dużymi stratami spowodowanymi przez zamieranie jesionu w lasach należących do państwa zalecono zaniechanie jego uprawy i nasadzania nowych drzewek do czasu wypracowania skutecznych metod ograniczenia postępu choroby.

Piśmiennictwo

Kowalski T. 2001. O zamieraniu jesionów. Trybuna Leśnika, 4: 6−7.
Kowalski T. 2006. Chalara fraxinea sp. nov. associated with dieback of ash (Fraxinus excelsior) in Poland. Forest Pathology, 36: 264-270.
Kowalski T. 2012. Sprawozdanie końcowe z prac wykonanych w latach 2006-2012 w temacie badawczym pt. „Ustalenie przyczyn i uwarunkowań zamierania jesionów i jaworów dla wypracowania podstaw postępowania hodowlano-ochronnego”. Kraków: 88 ss.