Jak hodować motyle?

Hodowla motyli jest doskonałą okazją do poznania wielu ciekawych aspektów ich życia. Obserwacja motyli w naturze jest zazwyczaj bardzo trudna lub niemożliwa ze względu na skryty tryb życia wielu gatunków. Poznanie szczegółów cyklu życiowego i preferencji pokarmowych to zazwyczaj pierwszy krok do późniejszego zaplanowania ich czynnej, skutecznej ochrony.

Hodowla motyli to spore przedsięwzięcie, gdyż wymaga opiekowania się gąsienicami i poczwarkami, a także zajmowania się dorosłymi motylami i ich rozmnażaniem w celu uzyskania kolejnych pokoleń.

Dorosłe motyle żyją raczej krótko i zazwyczaj celem ich hodowania jest uzyskanie jaj, które umożliwią pojawienie się kolejnego pokolenia. By to się udało, musimy zapewnić motylom dogodne, niemal identyczne z naturalnymi, warunki do godów. Dlatego insektarium (papilionarium) powinno być na tyle duża, by motyle mogły w nim w miarę swobodnie latać. Dobry efekt daje ustawienie go poza budynkiem, wśród roślinności (jeśli hodujemy motyle strefy umiarkowanej). W papilionarium muszą znajdować się rośliny żywicielskie gąsienic i rośliny nektarodajne dla dorosłych motyli. Poza tym powinno ono być przewiewne, gdyż z reguły gąsienice źle zanoszą podwyższoną wilgotność powietrza. Innym sposobem postępowania z gąsienicami jest umieszczenie ich w specjalnym rękawie, który wcześniej zawieszamy tak, aby w jego wnętrzu znalazł się pęd lub gałąź rośliny pokarmowej. Poczwarki motyli dziennych mają na końcu odwłoka pęczek haczyków - tzw. kremaster. W naturze zaczepiają się nim (i wiszą „do góry nogami”) przy pomocy jedwabnej nici wysnutej przez gąsienicę. Gdy motyle wykluwają się z poczwarek, trzeba je odpowiednio umocować oraz zapewnić im możliwość swobodnego zawiśnięcia i rozprostowania skrzydeł. Jeśli motyl nie będzie mógł tego zrobić, to mogą ona zaschnąć pomarszczone, co utrudni lub nawet uniemożliwi motylowi latanie i odbycie kopulacji.

Większość dorosłych motyli pobiera nektar z kwitnących roślin; niektóre o ile się wcześniej nie pożywią nie chce składać jaj. Gdy dostęp do świeżych kwiatów jest utrudniony, możemy posłużyć się swego rodzaju karmnikiem dla motyli. Pożywienie przygotowujemy, rozpuszczając jedną dużą łyżkę miodu w szklance wody. Ten roztwór wlewamy do „poidełek”, które można dodatkowo ozdobić tak, by przypominały kolorowe kwiaty - ułatwi to motylom w papilionarium ich odnalezienie.

Samice większość gatunków nie wymagają specjalnych klatek do złożenia jaj. Brak miejsca do latania zazwyczaj przyspiesza ich składanie - zaplemnioną samicę wystarczy umieścić w miniwolierce i pozostawić w spokoju. Złożone jaja umieszczamy w pojemnikach do ich przechowywania, a gdy gąsienice zaczną się wylęgać, przenosimy je na rośliny żywicielskie lub w ich najbliższe sąsiedztwo.

Gąsienice (i poczwarki) możemy również zebrać bezpośrednio w terenie i od tego momentu rozpoczynać hodowlę. Istotna jest wiedza, na jakiej roślinie larwy żerowały. Często poznajemy to po pozostawionych śladach (np. odchody, żerowiska na liściach). Wiele gąsienic przypomina wyglądem elementy otoczenia, dlatego trudno je znaleźć. Po zakończeniu żerowania niektóre gąsienice zakopują się w piasku lub w ziemi i tam się przeobrażają, inne przepoczwarczają się na roślinach lub w ściółce.

W trakcie hodowli niezwykle istotne jest stworzenie właściwych (zbliżonych do naturalnych) warunków do zimowania (dla motyli strefy umiarkowanej) różnych stadiów rozwojowych poszczególnych gatunków. Niektóre motyle mogą zimować w stadium jaja, inne jako larwy bądź poczwarki lub postacie dorosłe; jest to ściśle związane z ich biologicznymi cyklami życiowymi.